Մուտք
Չապահովված (բլանկային) վարկ (необеспеченный (бланковый) кредит, unsecured loan). վարկ, որը տրվում է առանց որևէ ապահովման՝ փոխառուի լավ համբավի դիմաց:
Չարաշահումների ռիսկ (риск злоупотреблений, crime risk). այն բանի հնարավորությունը« որ բանկի ղեկավարները« ծառայողները կամ հաճախորդները կխախտեն օրենքները« և դա բանկի կպատճառի վնասներ՝ մեքենայությունների« զեղծարարությունների« կողոպուտի և այլ ապօրենի գործողությունների հետևանքով։
Չբաշխված շահույթ (нераспределенная прибыль, undistributed profit). 1) բաժնետիրական ընկերության, կազմակերպության մնացած շահույթը՝ հարկերը վճարելուց և շահութաբաժիններ վճարելուց հետո, որն օգտագործվում է վերաֆինանսավորման և կազմակերպության զարգացման նպատակների համար, 2) հարկերը վճարելուց հետո մնացած շահույթը, որը նորից ներդրվում է կազմակերպության մեջ և ոչ թե որպես շահութաբաժին բաշխվում ընկերության բաժնետերերին: Հաշվեկշռում արտացոլվում է որպես պահուստներ: Այդպիսի շահույթը հաճախ անվանում են շահույթից ստեղծված պահուստներ (եկամուտների պահուստներ) և կազմում են մեծ թվով կազմակերպությունների կապիատալի հիմնական մասը: Կապիտալի արժեքվոր աղբյուր է, որը ներդրվում է հաստատագրված ակտիվներ (հիմնական մեջոցներ) և ընթացիկ ակտիվներ ձռք բերելու համար: Ավելացնում է կազմակերպության արժեքը և մեծացնում բաժնետերերի ներդրած միջոցները՝ գումարվելով պահուստին:
Չգանձված միջոցներ (неинкассированные средства, uncollected funds). 1) բանկի հաճախորդի միջոցների մի մասը չեկերի ձևով, որոնց գծով վճարումները դեռևս չեն ստացվել: Օրինակ, չի անցել բավարար ժամանակ, որի ընթացքում այն բանկերը, որոնց դուրս են գրված չեկերը, սովորաբար չեկերը վերադարձում են չվաճարված, 2) չեկեր, որոնք չեն վճարվել հաշվում ոչ բավարար միջոցների պատճառով:
Չգանձված վճարային փաստաթղթեր (неинкассированные платежные средства, uncollected cash items). գանձման գործընթացում գտնվող չեկեր, որոնց գծով վճարումը վճարող բանկերից դեռևս չի ստացել։
Չգնանշվող արժեթղթեր (некатируемые ценные бумаги, unquoted securities). արժեթղթեր (բաժնետոմսեր և պարտատոմսեր), որոնք չեն վաճառվում կամ չեն գնանշվում ոչ մի ֆոնդային բորսայում: Այդպիսի արժեթղթերով առևտուր են անում ցածր պահանջներով բորսայական շուկայում կամ արտաբորսայական շուկայում: Լոնդոնի արժեթղթերի բորսայում գոյություն ունեն կանոններ, որոնք կարգավորում են ոչ մեծ ընկերությունների չգնանշվող արժեթղթերի հետ պատահական գործարքները: Չգնանշվող արժեթղթերը սովորաբար հաշվեկշռում արտացոլվում են դրանց անվանական արժեքով կամ շուկայական արժեքով (եթե այն կարելի է գնահատել): Տե’ս նաև` գնանշում, գնանշվող արժեթղթեր:
Չդիվերսիֆիկացվող (պարբերական) ռիսկ (недиференцируемый (систематический) риск). չդիվերսիֆիկացվող կամ պարբերական ռիսկը կապված է այնպիսի երևույթների հետ, ինչպիսիք են գնաճը, քաղաքական իրադարձությունները, որոնք կարող են իրենց ազդեցությունը թողնել ոչ թե ներդրումային առանձին գործիքների, այլ դրանց բոլորի վրա: Ցանկացած ներդրող կարող է նվազեցնել դիվերսիֆիկացվող ռիսկն ընտրելով իր համար արժեթղթերի դիվերսիֆիկացված պորտֆել, այսինքն, ռիսկը, որի կառավարմանը հարկ է մեծ ուշադրություն դարձնել դա չդիվերսիֆիկացվող ռիսկն է: Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ակտիվների պորտֆելում, եթե ընտրվեն 8-15 տեսակի արժեթուղթ, ապա դիվերսիֆիկացվող ռիսկը կարելի է նվազագույնի հասցնել, սակայն մյուս կողմից արժեթղթի յուրաքանչյուր տեսակ իր հետ կբերի չդիվերսիֆիկացվող ռիսկի որոշակի տեսակ, որը գնահատելու համար օգտագործվում է Բետտա ֆակտորը:
Չեկ (чек, cheque, ամեր. check). սահմանված ձևի դրամական փաստաթուղթ ներկայացնող տարածված արժեթղթերից մեկը: Իրենից ներկայացնում է չեկ տվողի (չեկը դուրս գրողի) առանց պայմանի հրամանը, կարգադրությունը բանկին կամ այլ վարկային կազմակերպության՝ չեկը տիրապետողին (անձին, որին տրվել է չեկը) վճարել դրանում նշված գումարը: Այդ գումարը դուրս է գրվում բանկում չեկ տվողի չեկային հաշվից և բանկի կողմից փոխանցվում կամ անմիջապես տրվում է չեկը տիրապետողին: Այդպիսի չեկային գործառնությունը նախապես նախատեսված է բանկի և չեկ տվողի միջև կնքված չեկային պայմանագրով: Բանկը կարող է չեկեր վճարել նաև չեկ տվողին տրամադրվող վարկի հաշվին: Չեկերը լինում են անվանական (որոշակի անձի անունով դուրս գրված), օրդերային (ինչ-որ անձի օգտին դուրս գրված) կամ ըստ ներկայացնողի։ Չեկերն ուժի մեջ են որոշակի ժամկետում։ Բանկերի միջև հաշվարկների համար օգտագործվում են բանկային չեկեր: Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսդրության, չեկ է համարվում այն արժեթուղթը, որը պարունակում է չեկ տվողի՝ որևէ բանով չպայամավորված գրավոր կարգադրությունը բանկին՝ չեկը տիրապետողին վճարել դրանում նշված գումարը: Չեկով հաշվարկներ կատարելիս չեկով վճարող կարող է լինել միայն այն բանկը, որտեղ չեկ տվողն ունի միջոցներ և դրանք նա իրավունք ունի տնօրինել չեկ ներկայացնելով: Չեկի պարտադիր վավերապայմանները (ռեկվիզիտները) են՝ "չեկ" անվանումը, հանձնարարությունը վճարողին՝ որոշակի դրամական գումար վճարելու մասին, վճարողի անվանումը և այն հաշվի նշումը, որից պետք է կատարվի վճարումը, վճարման արժույթի նշումը, չեկը վճարելու տարվա, ամսվա, ամսաթվի և տեղի նշումը, չեկ դուրս գրող անձի՝ չեկը տվողի ստորագրությունը: Տես նաև՝ չեկային գրքույկ, չեկային հաշվանցում, չեկային ավանդ:
Չեկային ավանդ (դեպոզիտ, чековый вклад, check deposit). առևտրային կամ խնայողական բանկի ցանկացած ավանդ, որի դիմաց կարելի է դուրս գրել չեկ. ընդգրկում է անժամկետ ավանդները, ինչպես նաև վարկային միությունների հաշիվները:
Չեկային գրքույկ (чековая книжка, check book). մեկ գրքույկի տեսքով (սովորաբար 25 թերթ) միացված չեկային ֆորմուլյարներ, չեկերի ձևաթղթեր, որոնք բանկի կողմից տրվում են բանկում չեկային հաշիվ բացելու ժամանակ։ Չեկային գրքույկն իրենից ներկայացնում է չեկային շրջանառության գործիք, բանկում չեկային հաշիվը տնօրինելու միջոց։ Օգտագործելով չեկային գրքույկ, այն բաժանելով առանձին չեկերի և դրանք ներկայացնելով վճարման, հաճախորդը չեկերի միջոցով ոչ միայն կարող է կանխիկ դրամ ստանալ իր ընթացիկ հաշվից, այլ նաև դրանցով անմիջապես հաշվարկներ կատարել ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց հետ։ Չեկերը, որպես կանոն, ձևակերպվում են հատուկ ձևաթղթերի վրա, որոնք պատրաստվում են տպագրական եղանակով հատուկ թղթի վրա և ապահովվում են հաջորդական համարակալումով։
Չեկային հաշիվ (чековый счет, checking account). հաշիվ բանկում, որի հիման վրա կարելի է չեկ դուրս գրել։ Հաշվի մնացորդին սովորաբար հաշվեգրվում է տոկոս։
Չեկային հաշվանցում (чековый клиринг, check clearing). չեկերի տեղափոխումը դրանք դեպոնացրած բանկերից դեպի այն բանկերը, որոնց վրա դուրս են գրվել այդ չեկերը, և միջոցների տեղաշարժը հակառակ ուղղությամբ։ Դրա արդյունքում չեկերը դեպոնացնող բանկերում հաշիվները կրեդիտագրվում են, իսկ համապատասխան հաշիվները վճարող բանկում՝ դեբետագրվում։ Այլ կերպ ասած, չեկային հաշվանցումը բանկերի միջև դրամականմիջոցների շարժի այնպիսի համակարգ, որի դեպքում մի բանկի կողմից դուրս գրված չեկն ընդունվում է մեկ այլ բանկի կողմից։
Չեկերի ինկասո (инкассо чеков, check`s collection). չեկեր դուրս գրած անձանց հաշիվներից միջոցների փոխանցումը չեկերը ստացողների հաշիվներին։
Չեկի նույնականացում (ավտորիզացիա) (авторизация (верификация) чека, check authorization (verification)). չեկերը ստուգելու և տեղեկություններ հավաքելու գործընթաց՝ կեղծ չեկը կամ հաշվի մնացորդը գերազանցող գումարով դուրս գրված չեկը վճարելու ռիսկը փոքրացնելու նպատակով։ Չեկերի նույնականացման համակարգը կարող են ապահովել չեկն ընդունող կողմը, ֆինանսական կազմակերպությունը կամ երրորդ կողմը, որը մասնագիտացված է այդ ուղղությամբ։ Նույնականացման և չեկերի ստուգման համակարգերը ենթադրում են բանկային փաստաթղթերի անմիջականորեն մուտք գործելու հնարավորություն կամ տեղեկատվության լրացուցիչ աղբյուրների օգտագործում։ Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսդրության, չեկով վճարողը պարտավոր է իրեն մատչելի բոլոր եղանակներով հավաստիանալ չեկի իսկության մեջ, ինչպես նաև այն բանում, որչեկ ներկայացնողը դրանով լիազորված անձն է։ Փոխանցագրված չեկը վճարելիս վճարողը պարտավոր է ստուգել փոխանցագրերի ստորագրությունների ճշտությունը։ Տես նաև՝ բանկային հաշիվ, չեկ, ռիսկ։
Չհաստատված ակրեդիտիվ (неподтвержденный аккредетив, unconfirmed letter of credit). 1) ակրեդիտիվ, որի գծով այն բացած բանկը (էմիտենտ բանկը) պատրաստել է բոլոր անհրաժեշտ փաստաթղթերը և ակրեդիտիվ բացելու մասին ծանուցագիր է ուղարկել այն վճարող բանկին, սակայն վերջինս չի հաստատել ծանուցագրի ստացումը, 2) ակրեդիտիվ, որի դեպքում բացակայում է այն բանկի կողմից վճարման հաստատումը, որով նախատեսվում է վճարումը: Չհաստատված ակրեդիտիվը չի ենթադրում այնպիսի երաշխիք, համաձայն որի թղթակից-բանկը պարտավորվում է վճարել ներկայացված փոխանցելի մուրհակները: Տե’ս նաև` հաստատված ակրեդիտիվ:
Չցանկագրված արժեթղթեր (некатируемые на основной бирже ценные бумаги, unlisted securities). ընկերության արժեթղթերը (սովորաբար բաժնետոմսերը), որոնք չեն մտել արժեթղթերի (ֆոնդային) բորսայի պաշտոնական գնանշման ցանկի (ցանկագրի) մեջ: Այդպիսի արժեթղթերին չեն ներկայացվում այն պահանջները, որոնց պետք է բավարարեն ցանկագրի մեջ մտնող արժեթղթերը: Այսպես, Լոնդոնի արժեթղթերի շուկայում ընկերության արժեթղթերը պաշտոնական ցանկագրի մեջ ընգրկվելու համար ընկերությունը պետք է ունենա 500000 ֆունտ ստեռլինգից ոչ պակաս կապիտալ, իսկ նրա բաժնետոմսերի 25%-ը պետք է մատչելի լինի լայն հանրության համար: Արժեթղթերի հիմնական բորսայում չգնանշվող արժեթղթերի համար ընկերության կապիտալի նվազագույն չափը սահմանվում է զգալիորեն փոքր: Այդպիսի ընկերություններից պահանջվում է գործարար տեղեկագիր, և նրանց թողարկած բաժնետոմսերի միայն 10%-ը պետք է վաճառվի (շրջանառվի) Լոնդոնի ֆոնդային բորսային կից չգնանշվող արժեթղթերի շուկայում: Չցանկագրված արժեթղթերը սովորաբար թողարկվում են ոչ մեծ ընկերությունների կողմից և բնութագրվում են ռիսկի մեծ աստիճանով:
ՉԱՏ