Մուտք
Ընդհանուր եկամուտ (общий доход, total income). 1) հարկատուի համախառն եկամուտը բոլոր աղբյուրներից: Ներառում է ոչ միայն ընթացիկ, այլև անցած տարիների եկամտի վրա հիմնված աղբյուրներից հարկման տարում ստացված եկամուտը, 2) ընդհանուր դրամական հասույթ, որը հավասար է վաճառված ապրանքի քանակի և միավորի՝ գնի արտադրյալին:
Ընդհանուր ծախքեր (общие издержки, gross charge). հաստատուն (արտադրվող արտադրանքի ծավալից չկախված) և փոփոխուն (արտադրության ծավալից կախված) ծախսերի ամբողջությունը, լրիվ ծախքերը:
Ընդհանուր կապիտալ (общий капитал, total capital). հիմնական (առաջնային) և լրացուցիչ (երկրորդային) կապիտալների, առաջին և երկրորդ մակարդակի կապիտալների գումարը:
Ընդհանուր պահուստներ (суммарные резервы, total reserves). բոլոր ավանդները և այլ միջոցները, որոնք հաշվարկվում են պարտադիր պահուստների պահանջները (նորմատիվը) հաշվարկելու ժամանակ: Ընդգրկում են կենտրոնական բանկում առևտրային ավանդները (դեպոզիտները) և կանխիկ թղթադրամներն ու մետաղադրամները բանկի դրամապահոցում: Պարտադիր և ավելացուկային պահուստների հանրագումարն է:
Ընթացիկ ակտիվներ (текущие активы, current assets). 1) հաշվապահական հաշվառման տերմին, այն ակտիվները նշանակելու համար, որոնք մշտապես շրջանառվում են ձեռնարկատիրական գործունեության ընթացքում, սովորաբար իրացվում կամ սպառվում են նախորդ հաշվեկշիռը կազմելու պահից մեկ տարվա ընթացքում: Ընթացիկ ակտիվները պետք է տարբերել հիմնական միջոցներից (ֆոնդերից) և այլ ակտիվներից, որոնք ձեռք են բերվում մշտական օգտագործման համար: Դրանք անվանվում են նաև շրջանառու ակտիվներ: Կազմված են կանխիկ դրամից, դեբիտորական պարտքերից, շրջանառու միջոցներից, ավանդների որոշ տեսակներից, արժեթղթերից, անավարտ արտադրությունից, հիմնական և օժանդակ նյութերից (ներառյալ վառելիքը և կանխավճարները) և հնարավոր է, առևտրային վարկում ներդրումներից տարբերվող ներդրումներից: Ընթացիկ ակտիվները պարբերաբար շրջանառվում են ձեռնարկության գործունեության ընթացքում, երբ հումքը գնվում է, վերածվում պատրաստի արտադրանքի և վաճառվում, 2) դրամական միջոցները, ինչպես նաև ակտիվների այն տեսակները, որոնք, սպասվում է, որ կվերածվեն դրամի, կվաճառվեն կամ կսպառվեն մեկ տարվա ընթացքում (հեշտ իրացվող արժեթղթեր, դեբիտորների հաշիվներ, ապրանքա-նյութական արժեքներ, կանխավճարային ծախսեր):
Ընթացիկ արժեք (текущая стоимость, present value). 1) ապագա վճարումների կամ մուտքերի արժեքը ներկա պահին՝ բերված (դիսկոնտավորված) այս կամ այն տոկոսադրույքի (բարդ տոկոսների) հիման վրա: Օրինակ, 100 դրամ գումարը, որը պետք է ստացվի 40 տարի անց, այսօր, 10% դրույքի դեպքում, արժե մոտավորապես 38.55 դրամ, 2) ակտիվի արժեքը՝ հաշվի առած մաշվածքը, երբեմն նշանակում է հաշվեկշռային արժեք, 3) համաձայն ՀՀ հաշվապահական հաշվառման մասին օրենսդրության, ընթացիկ (վերականգման) արժեքի դեպքում, ակտիվները գրանցվում են դրամական միջոցների այն գումարի չափով, որը կվճարվեր, եթե ներկա պահին միևնույն կամ համանման այլ ակտիվ ձեռք բերվեր, պարտավորությունները գրանցվում են դրամական միջոցների այն գումարի չափով, որն անհրաժեշտ կլիներ ներկա պահին առաջացող միևնույն պարտավորությունները մարելու համար:
Ընթացիկ եկամուտ (текущий доход, current income). տարեկան շահութաբաժնի կամ տոկոսների հարաբերությունը արժեթղթի փոխարժեքին:
Ընթացիկ զուտ արժեք (чистая текущая стоимость, net present value). որևէ նախագծի (օրինակ՝ գործարանի կամ էլեկտրոկայանի շինարարության) արժեքը, որը հաշվարկվում է նրա ապագա գործունեության ընթացքում ստացվելիք եկամուտներից հանելով նախագծի իրականացման հետ կապված ամբողջ ծախսերը: Եթե ընթացիկ զուտ արժեքը դրական է, ապա նախագիծը եկամտաբեր է: Ապագա ծախսերը և եկամուտները պետք է բերվեն տվյալ պահի արժեքի՝ այս կամ այն տոկոսադրույքի (բարդ տոկոսների) հիման վրա: Ընթացիկ զուտ արժեքի հաշվարկը բարդ է և ոչ հուսալի՝ ապագա տոկոսադրույքների անորոշության պատճառով: Նախագծի եկամտաբերությունն ավելի հեշտ է գնահատել ծախսերի ետգնման ժամկետը որոշելով:
Ընթացիկ իրացվելիության գործակից (коэффициент текущей ликвидности, current ratio, current liquidity ratio). ֆինանսական գործակից, որը հաշվարկվում է կազմակերպության ընթացիկ ակտիվների և ընթացիկ պարտավորությունների հարաբերությամբ: Կազմակերպության շրջանառու կապիտալի բավարարության և ընթացիկ պահին ֆինանսական վիճակի կայունության ցուցանիշ է (սովորաբար բավարար է համարվում 2:1 հարաբերակցությունը): Համաձայն ՀՀ բանկային օրենսդրության, բանկի ընթացիկ իրացվելությունը` դա նրա բարձր իրացվելի ակտիվների և ցպահանջ պարտավորությունների հարաբերությունն է: Համապատասխան հիմնական տնտեսական նորմատիվի մեծությունը (նվազագույն մեծությունը) ներկայումս սահմանված է 80%:
Ընթացիկ ծասխեր (текущие расходы, current expenditure). 1) ամենօրյա օգտագործման և սպառման համար ապրանքների ու ծառայությունների վրա կատարված դրամական ծախսերը, որոնք արտացոլվում են ընթացիկ հաշիվներում, 2) տվյալ ժամանակաշրջանում, տվյալ պահին իրականցվող և վճարվող ծախսերը, 3) բանկերի և այլ կազմակերպությունների կողմից կատարվող փոքր ծախսերը, որոնք չեն փոխհատուցվում հաճախորդների կողմից:
Ընթացիկ հաշիվ (текущий счет, current account). 1) բանկային հաշիվ, որտեղից հաճախորդը կարող է ցանկացած պահին դրամ հանել (ԱՄՆ-ում համարժեքն է չեկային հաշիվը): Թույլ է տալիս դուրս գրելու չեկեր, հաճախորդին կատարելու առօրյա ընթացիկ վճարումներ չեկերի միջոցով, ստանալու կանխիկ դրամ և միջոցներն ազատ օգտագործելու այլ ձևերով: Սովորաբար տոկոսաբեր հաշիվներ չեն: Ընթացիկ հաշիվ կարող է բացվել նաև ֆիզիկական անձի, կազմակերպությունների մասնաճյուղերի, բյուջետային հիմնարկությունների համար: Դրամական միջոցներն այդ հաշվից կարող են հեշտությամբ հանվել: Եթե հաշվում արտացոլվում են նաև փոխատվական գործառնություններ, ապա այն կոչվում է կոնտոկորենտային հաշիվ, 2) երկու կազմակերպությունների միջև փոխհարաբերությունների հաշիվ, որում արտացոլվում են նրանց միջև միջոցների, ապրանքների և այլնի շարժը, 3) հաշիվ, որում արտացոլվում են կազմակերպությունների ստորաբաժանումների միջև փոխադարձ վճարումները և պարտքերը, 4) հաշիվ, որում գրանցվում են ընկերակցության որևէ անդամի կողմից կատարված բոլոր գործառնությունները, որոնք անմիջապես չեն վերաբերում ընկերակցության կապիտալում նրա բաժնեմասին, 5) երկրի վճարային հաշվեկշռի մի մասը, որում գրանցվում են կապիտալի շարժի հետ չկապված գործառնությունները: Ընդգրկում է առևտրային հաշվեկշիռը, ներմուծումը, արտահանումը, միակողմանի փոխանցումները, օտարերկրյա ներդրումների գծով տոկոսները և այլ եկամուտները:
Ընթացիկ հաշվի գործարքներ (գործառնություններ) (операции связанные с текущим счетом, current account transections). վճարային հաշվեկշռի հասկացություններից մեկը: Ընթացիկ գործառնությունների հաշվում արտացոլուվում են ապրանքների, ծառայությունների, եկամուտների ու տրանսֆերտների հետ կապված բոլոր տիպի գործառնությունները: Համաձայն ՀՀ օրենսդրության, ընթացիկ հաշվի գործորքներ են համարվում ռեզիդենտների և ոչ ռեզիդենտների միջև կատարվող վճարումները (գործարքները), անկախ դրանց գումարային մեծությունից, որոնք, բացառությամբ ներքոհիշյալ (գ) կետում սահմանված դեպքերի, կապված չեն կ0ապիտալի շարժի հետ և ներառում են՝ ա) ապրանքների, աշխատանքների և ծառայությունների ներմուծման կամ արտահանման հետ կապված վճարումները, ինչպես նաև կարճաժամկետ վարկերի տրամադրումը, բ) փոխառությունների դիմաց վճարվող տոկոսները, ինչպես նաև ներդրումներից ստացված զուտ եկամուտը (շահույթը), գ) փոխառությունների մայր գումարի մարմանը կամ ուղղակի ներդրումների ամորտիզացիային ուղղված փոքրածավալ գումարների վճարումները, դ) անձնական կամ ընտանեկան ծախսերը հոգալու նպատակով փոքրածավալ գումարների փոխանցումները: Ընթացիկ հաշվի գործարքները, կողմերի համաձայնությամբ, կարող են իրականացվել ՀՀ դրամով կամ արտարժույթով, չեկերով, քարտերով, ինչպես նաև բանկային պրակտիկայում կիրառվող վճարումների այլ եղանակներով:
Ընթացիկ պարտավորություններ (текущие обязательства, current liabilities). գումարներ, որոնք կազմակերպությունը պարտք է պարտատերերին և ենթակա են վճարման մեկ տարվա կամ գործառնական մեկ ցիկլի ընթացքում: Դրանց մարումը սովորաբար շոշափում է ընթացիկ ակտիվները: Այս պարտավորություններին սովորաբար վերաբերում են ստանձնած պարտավորությունները, հաշվեգրված կամ հայտարարագրված պարտավորությունները (ներառյալ կարճաժամկետ փոխառությունները), այսինքն՝ այն բոլոր պարտավորությունները, որոնց մարման ժամկետը պետք է վրա հասնի, և որոնք պետք է վճարվեն ըստ պահանջի կամ համենայնդեպս ենթադրվում է, որ կվճարվեն մեկ տարվա ընթացքում:
Ընտրանքի ռիսկ (селективный риск, --risk). պորտֆելը ձևավորելիս արժեթղթերի մյուս տեսակների համեմատ ներդրումների համար արժեթղթերի ոչ ճիշտ ընտրության վտանգը: Այս ռիսկը կախված է արժեթղթերի ներդրումային որակների ոչ ճիշտ գնահատման հետ: Ընտրանքի ռիսկի ամենաընդհանուր գնահատման համար խորհուրդ է տրվում օգտագործել արժեթղթերի տեսակներից կախված ռիսկերի փոփոխության սանդղակ:
Ընտրության ազատություն. նյութական ռեսուրսների և փողի սեփականատերերի ազատ իրավունքը դրանք օգտագործելու իրենց հայեցողությամբ, աշխատողների ազատ իրավունքը զբաղվելու ցանկացած աշխատանքով, որին նրանք ընդունակ են, սպառողների ազատ իրավունքը սեփական եկամուտները ծախսելու իրենց համար նախընտրելի (լավագույն) նպատակով:
Ըստ ներկայացնողի արժեթուղթ (ценная бумага на предъявителя, bearer security). արժեթուղթ, որի վրա սեփականատիրոջ անունը նշված չէ, որը թույլ է տալիս դրա շրջանառությունն իրականացնել, ձեռքից-ձեռք փոխանցել` առանց գրանցման: Թողարկող ընկերությունը այդպիսի արժեթղթերի սեփականատերերի ոչ մի ռեեստր չի վարում: Այսպիսով, նման արժեթղթի գծով հիմնական գումարը և տոկոսները (կամ շահութաբաժինները) վճարվում են նրան, ով փաստացի տիրապետում է արժեթղթերին կամ դրանց սերտիֆիկատին: Դա` անսովոր պրակտիկա է, քանի որ արժեթղթերի մեծ մասը գրանցվում է և դրանց նկատմամբ սեփականության իրավունքի ապացույցը այդ արժեթղթերի սեփականատերերի ռեեստրում սեփականատիրոջ անվան (անվանման) ներառելն է: Ըստ ներկայացնողի արժեթղթերը սովորաբար պահվում են սեյֆերում և հաճախ դեպոնացվում են բանկերում: Շահութաբաժինները, որպես կանոն, վճարվում են սերտիֆիկատներին կցված կտրոնների ներկայացման հիման վրա:
ՉԱՏ