Մուտք
"Թանկ" փողերի քաղաքականություն. շրջանառության մեջ փողի զանգվածը կրճատելու կամ սահմանափակելու քաղաքականություն:
Թանկ դրամ (փող, дорогие деньги, tight money, dear money). բարձր տոկոսներով տրվող վարկեր: Իրավիճակ, երբ կենտրոնական բանկն իրականացնում է այնպիսի դրամավարկային քաղաքականություն, որն ուղղված է բանկային համակարգի միջոցով տնտեսություն մտնող դրամի քանակի սահմանափակմանը: Դրանով փորձ է արվում կրճատել փոխառությունների գումարային ծավալը, և այդպիսով զսպել գնաճը: Սովորաբար կիրառվում է տնտեսական ակտիվության աճի պայմաններում: Տե’ս նաև՝ էժան դրամ (փող), թանկ դրամների (փողերի) շուկա:
Թանկ դրամների (փողերի) շուկա (рынок дорогих денег, tight money market). իրադրություն, երբ դրամի (փողի) առաջարկը փոքր է դրա պահանջարկից, որի հետևանքով աճում են վարկերի տոկոսադրույքները: Տե’ս նաև՝ թանկ դրամ (փող):
Թղթադրամ (бумажные деньги, paper money). 1) հատուկ թղթի վրա տպագրված դրամանիշներ, որոնք համարվում են օրինական վճարամիջոց: Թղթադրամները, ըստ էության, հանդիսանում են պայմանական դրամ, քանի որ դրանց իսկական արժեքը, որը չափվում է դրամանիշի, բանկնոտի պատրաստման վրա կատարված ծախսերով, շատ անգամ փոքր է դրամանիշի վրա նշված անվանական արժեքից: Դրանք օգտագործվում են շնորհիվ իրենց էժանության և դրանցով շարջանառություն կատարելու հարմարավետության: Իրենց պատմական զարգացման ընթացքում թղթադրամները փոխարինել են մետաղադրամներին: Ունեն կեղծումից պաշտպանվելու մի քանի աստիճաններ: Թղթադրամները շրջանառության մեջ փոխարինում են լիարժեք փողին՝ ոսկուն և արծաթին, օժտված են հարկադիր փոխարժեքով: Շրջանառության մեջ թողարկվում են պետության (սովորաբար կենտրոնական բանկի) կողմից՝ իր ծախսերը ծածկելու համար, 2) բանկնոտներ և արժեթղթերի ցանկացած տեսակներ (չեկ, փոխանցելի մուրհակ և այլն), որոնք կարող են օգտագործվել դրամի (փողի) փոխարեն՝ նույնիսկ եթե օրինական վճարամիջոց չեն:
Թղթակից բանկ (банк-корреспондент, corresponded bank). 1) բանկ, որը թղթակցային հարաբերությունների պայմանագրի հիման վրա կատարում է վճարումներ, հաշվարկներ, այլ գործառնություններ մեկ այլ բանկի հանձնարարությամբ և նրա հաշվին:՝ Հանձնարարականները կատարելու համար թղթակից բանկերը բացում են հատուկ թղթակցային հաշիվներ (հաշվով թղթակից) կամ հաշիվներ են բացում երրորդ բանկում (թղթակիցներ առանց հաշվի): Թղթակից բանկը մյուս բանկերի գործակալն է, նրանց համար կատարում է որոշակի ծառայություններ, այդ թվում՝ պահում է հաշիվ՝ հաշվարկների համար, կատարում է չեկային հաշվանցում, արտարժութային և այլ գործոռնություններ: Որպես կանոն, տարբերում են թղթակից բանկեր միջազգային հարաբերություններում (բանկ-գործընկերը գտնվում է այլ պետությունում) և թղթակից բանկեր մեկ երկրում (տեղական թղթակից բանկեր): Հայրենական բանկի և այլ պետությունում գտնվող թղթակից բանկի միջև կարող են գոյություն ունենալ երկու տեսակի հարաբերություններ՝ բանկը ազգային բանկի հաշվին հաշվի կրեդիտին հաշվեգրում է գումարներ վճարման հանձնարարականներով և համապատասխանաբար դեբետագրում է իր մոտ բացված օտարերկրյա թղթակից բանկի հաշիվը, տվյալ երկրի բանկը և օտարերկրյա բանկը միմյանց մոտ հաշիվներ չեն վարում, այլ փոխանակվում են հսկիչ փաստաթղթերով, 2) բանկ, որը հանդես է գալիս որպես ավանդատու մեկ այլ բանկի նկատմամբ:
Թղթակցային հաշիվ (корреспондентский счет, correspondent account). հաշիվ, որում արտացոլվում են կնքված թղթակցական պայմանագրի հիման վրա այլ բանկի հանձնարարականով և նրա հաշվին տվյալ բանկի կատարած հաշվարկները: Բացվում են առավելապես այն բանկերի միջև, որոնք ակտիվորեն իրականցնում են փոխանցումներ, ակրեդիտիվներ, ինկասացիոն և ապրանքների ու ծառայությունների դիմաց հաշվարկների գծով այլ գործառնություններ: Տարբերվում են "լորո" և "նոստրո" թղթակցային հաշիվներ: "Նոստրո" հաշիվը մի բանկում հանդիսանում է թղթակից բանկի "լորո" հաշիվ: Թղթակցային հաշիվները կարող են բացվել ինչպես փոխադարձության, այնպես էլ միակողմանի հիմքի վրա, որը որոշվում է մեկը մյուսի համար կատարվելիք հանձնարարականների ծավալով, միջազգային հաշվարկներում մասնակցության աստիճանով: Մեկ այլ բանկի դեպոզիտները (ավանդները) պահող բանկը դրանք հաշվառում է իր հաշվեկշռում որպես պարտք "լորո" հաշվով (տվյալ բանկում թղթակցային հաշիվների մնացորդ): Այդ բանկերում ավանդներ ունեցող բանկը դրանք հաշվառում է որպես ակտիվներ "նոստրո" հաշվով (թղթակից բանկերի մոտ): Թղթակցային հաշիվներով վճարումները կատարվում են կամ հաշվի մնացորդի սահմաններում կամ էլ հաշվի մնացորդի գերազանցումով՝ հաշվի գծով վարկ (օվերդրաֆտ) տրամադրելու հաշվին: Տե’ս նաև՝ թղթակցային հարաբերություններ:
Թղթակցային հարաբերություններ (корреспондентские отношения, correspondent relations). բանկերի միջև պայմանագրային հարաբերություններ, որոնց նպատակը կողմերից մեկի կողմից մյուսի հանձնարարականով վճարումներ և հաշվարկներ կատարելն է: Հաստատվում են ինչպես երկրի ներառում, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս գտնվող բանկերի միջև թղթակցական պայմանագրի հիման վրա: Թղթակցական պայմանագրով, մասնավորապես, որոշվում են հաշվարկների արժույթը, երրորդ երկրների հաշիվներին միջոցների մնացորդի փոխանցման կանոնները, հաշվի լրացման կարգը, միջնորդավճարի չափը և այլ պայմաններ: Բանկերը պայմանավորվում են նաև, թե ինչպիսի հաշիվներով պետք է տեղի ունենան փոխադարձ հաշվարկները, փոխանակում են պաշտոնատար անձանց ստորագրությունների նմուշների և կնիքների քարտերը, հեռագրական բանալիները, կոմիսիոն վարձատրության սակագները և այլ փաստաթղթեր: Միմյանց միջև թղթակցային հարաբերություններ հաստատած բանկերն միմյանց անվանում են թղթակիցներ: Թղթակիցների ցանցի առկայությունն ազատում է օտարերկրյա մասնաճյուղեր (բաժանմունքներ) ստեղծելու անհրաժեշտությունից, իսկ փոքր բանկերի համար տալիս է դեպի մեծածախ ֆինանսական շուկաներ մուտք գործելու հնարավորություն: Համաձայն ՀՀ բանկային օրենսդրության, բանկերը և օտարերկրյա բանկերի մասնաճյուղերը պարտավոր են ՀՀ դրամով թղթակցային հաշիվ բացել ՀՀ կենտրոնական բանկում: Նրանք կարող են ՀՀ դրամով և արտարժույթով թղթակցային հաշիվներ բացել և վարել: Հաշվի բացման մասին սպասարկվող բանկը պարտավոր է հինգ բանկային օրվա ընթացքում գրավոր տեղեկացնել ՀՀ կենտրոնական բանկին:
ՉԱՏ